حافظ خانی یکی از رسم های دیرین و زیبای ما ایرانیان است که در زمان های گذشته در جشن هایی مانند شب یلدا ، عید نوروز و چهارشنبه سوری برپا میشد. چه خوب است این رسم کهن ایرانی را زنده نگاه داریم.
در مختلط95 همراه ما باشید
روزگاری نه چندان دور افراد خانواده به مناسبت ایامی نظیر شبهای یلدا، شبهای نوروز و... دور بزرگترها جمع می شدند و شب خود را با حافظ خوانی می گذرانیدند. بچه ها مشتاقانه به ابیات گوش فرا می دادند و بزرگترها نیز به تناسب درک و سواد خود برای آنها شعرها را معنی می کردند. بزرگترها قرآن می خواندند و در کنار استخاره از این کتاب آسمانی، فالی نیز به رسم یک سنت دیرینه به دیوان حافظ می زدند و برای سایرین فال حافظ میگرفتند.
متن خوانا انتخاب کنید
تا جایی که می توانید و راه دارد، از نسخه های درشت خط و با حروف تایپی استفاده کنید. درست است که خوشنویسی هنر ملی ماست و چه بسا خود حافظ هم شعرهایش را با خط نستعلیق می نوشته اما اینجا خودمانیم، شما که لغات غیرمعمول را هم نمی توانی همینطوری راحت بخوانی، چه مرضی است که بروی سراغ پیچ و تاب های نستعلیق و شکسته؟ با خط نستعلیق وقتی می توانی ارتباط بگیری و لذتش را ببری که مدتی وقت برایش گذاشته باشی، مدتی مانوسش شده باشی، مدتی به حرکت نرم قلم روی صفحه کاغذ نگاه کرده باشی و دیده باشی که ترکیب خانواده ح و جیم با حروف دیگر چطور درمی آید و سین و شین بی دندانه، چه فرقی با کشیدن معمولی حروف دارند. پس اگر این مراحل را طی نکرده اید و غزل شب یلدایی همین بغل را نمی توانید درست بخوانید، قید «دیوان حافظ به خط ...» را بزنید.
ریتمش را پیدا کنید
متن های کلاسیک، متاسفانه سجاوندی درست و درمانی ندارند. شما نمی توانی بفهمی که جمله کی تمام می شود یا نمی شود. در شعر که به خصوص این ماجرا تشدید هم می شود و چون به ضرورت وزن، جای فعل و اجزای جمله هم به هم می ریزد. بعضی وقت ها پیدا کردن فاعل فلان فعل، خودش جزو معماهاست. (باز جای شکرش باقی است که توی حافظ و سعدی بیشتر وقت ها، فعل قافیه است.) اما نگران نباشید. همان وزنی که باعث همه این به هم ریختگی ها شده است، به شما یک کمک فوق العاده هم می کند.
وزن یا ریتم شعر به شما می فهماند که استرس جمله کجاست و کجا باید مکث گذاشت. مثلا می گوید «لفظی فصیح شیرین قدی بلند چابک/ رویی لطیف دلکش چشمش خوش کشیده». بدون پیدا کردن ریتم معلوم نیست که معشوق مورد نظر در این بیت، «شیرین قد» (مودیانه قد کوتاه) است یا «قدی بلند» دارد اما ریتم را پیدا کنید که «دامن کشان همی شد در شرب زر کشیده/ صد ماهرو ز رشکش، جیب قصب دریده» می فهمید باید طرف را قد بلند بخوانید. پس اول یکی دوتا بیت را بخوانید تا موسیقی شعر را پیدا کنید، بعد برگردید و از اول، درست شعر را بخوانید، کلاس هم دارد.
به ترکیب کلمات دقت کنید
درست است که ما را عادت داده اند مدام بعد از خواندن هر شعری، از خودمان بپرسیم «معنای بیت چیست؟» اما باور بفرمایید که شعر هم مثل هر هنر دیگری، علاوه بر انتقال معنا و مفهوم، وظیفه اصلی اش لذت دادن به مخاطب است. مثلا وقتی می خوانید که خواجه گفته «سلطان من خدا را زلفت شکست ما را / تا کی کند سیاهی چندین درازدستی» نیازی ندارد کهس ریعا بپرسید که معنای عرفانی بیت چی می شود. به جایش می توانید از تشبیه زلف به یک راهزن سیاهپوش که آمده و لشگر ما را به تنهایی شکست داده، لذت ببرید. یا در این بیت «تا چه کند با رخ تو دود دل من/ آینه دانی که تاب آه ندارد»، اینقدر که تشبیه ها بامزه است، اصل گله و شکایت خواجه از یار بی وفا موضوعیت ندارد.) چون حافظ هنوز هم طرف را دوست دارد و به او می گوید آینه) خودتان فکرش را بکنید:آینه تاب آه ندارد. آه بکشی، آینه تصویرش می رود. ببینید با همین چندتا کلمه چه تصویر فوق العاده ای ساخته شده.
از روی سی دی کمک بگیرید
قبلا کسانی بودنده اند که زحمت کشیده اندو حافظ را برایتان روی سی دی خوانده اند. استاد علی موسوی گرمارودی، مرحوم محمد جعفر محجوب و احمد شاملو قبلا حافظ خوانده اند. اگر با آن سه تا دستورالعمل قبلی هنوز کارتان راه نیفتاده، می توانید از روی شعرخوانی های قبلی گوش بدهید و ببینید که مثلا غزل 437 را چطوری باید خواند. یا نه، اصلا کل فایل ها را بریزید توی گوشی تان و با یک هندزفری ساده، ضمن رفت و آمدهای روزانه یک دور حافظه گوش بدهید تا خودتان اوستا بشوید.
یک کمی هم فکر کنید
خیلی از شعرها هستند که یک معنا بیشتر ندارند. مثل شوخی های غلطنامه کدخدا که فقط بار اول بامزه هستند (مثلا تصویر شیری که دارد یک سطل را با دهان می آورد و فلش خورده این سطل پر از سم است و بعد بالایش نوشته اند «شیر سماور»). شعر حافظ اما اینطوری نیست. بیشتر ابیات و غزل هایش، چندتا معنا و چندتا لایه دارند. یک معنا را که فهمیدی، تازه می توانی بروی سراغ کشف معنای دیگرش. در شرح هایی که برای حافظ نوشته اند، یکی برداشت مادی گرایانه از حافظ کرده، یکی برداشت عرفانی، و ظاهرا همه شان هم مثل آن مثل فیل در تاریکی، دارند بخشی از ماجرا را می گویند. احتمالا شما هم می توانید با توجه به حال و هوای خودتان یک چیز جدیدی توی همان بیت پیدا کنید. پس وقتی خواندن شعر هم تمام شد. توی سرتان نگه داریدش و گاه گاهی برای خودتان تکرارش کنید و به ترکیب کلمات و معنانی شان فکر کنید یا اگر در جمع هستید، درباره اش با دیگران حرف بزنید. باور کنید جواب می دهد.
از شعر استفاده کنید
یکی از راه های موثر لذت بردن از شعر، استفاده از آن است. خیلی راحت می توانید توی حرف و در جمع دوستان، لابلای صحبت ها یک مصرع یا بیتی از حافظ هم بزنید .